در مقالهی متاورس به شما گفتم که قرار است آیندهی اینترنت بر مبنای AR و VR و … باشد و کلا همه چیز مجازی شود. اما در بطن اینترنت چه اتفاقی میافتد؟ آن پشت چه چیزی تغییر میکند؟ آن فضایی که ما کمترین توجه را به آن داریم.
تمام اتفاقات مربوط به وب 3 است، که قصد دارم در این مقاله دربارهی web 3 توضیح بدهم که اصلا چی هستش؟ و چطوری ایدههای حوزهی رمز ارزها با تکامل اینترنت فعلی ما گره میخورند و این امر برای شما به عنوان یک کاربر چه مفهومی میتواند داشته باشد.
برای شروع باید بگویم هیچ دیکشنری درمورد اینترنت وجود ندارد که مورد تایید انجمن فناوری جهانی باشد و تعریف دقیقی از وب 3 ارائه داده باشد. به همین دلیل در ابتدا میخواهم تاریخچهی از وب جهانی همراه با تعریف نسبی از وب1 (Web1) و وب2 (Web2) داشته باشم که خیلی ها قطعا اسمش را شنیدند و سپس درمورد رویداد جدید به اسم وب 3 شناخته شده است توضیح خواهم داد.
وب1 (Web1)
بین سال های 1991 تا 2004، اینترنت فقط شامل تعدادی صفحه ی ثابت بود که فقط یک سری مطالب را نشان میدادند که فقط قابل خواندن بودند و نمیشد لاگین کرد، نمیشد با هیچ پستی تعامل داشت و حتی نمیشد با تبلیغات از اینترنت کسب سود کرد. تقریبا شبیه یک ویکی پدیای بزرگ که کل محتوایش باهم در ارتباط بودند، البته با گذشت زمان پیشرفتهایی حاصل شد و امکاناتی مثل فلش و جاوا، قابلیت هایی به وب اضافه کردند.
در طی این مدت کاربران اینترنت فقط مصرف کننده بودند و فقط وارد اینترنت میشدند تا از اطلاعات آن استفاده کنند.
برای درک بهتر وب 1 به تصویر زیر دقت کنید.
وب2 (Web2)
بعد از وب1، وب2 از حوالی سال 2004 تا الان وارد شد. در طی این مدت شبکهی اینترنت در این دوره تکامل زیادی پیدا کرد و یکی از بزرگترین این تغییرات تعامل پذیری اینترنت بود، یعنی نه تنها از صفحات وب اطلاعات میگرفتیم، بلکه کم کم صفحات وب هم از ما اطلاعات میگرفتند.
وقتی فیسبوک و یوتیوب را دیدیم و در گوگل جستجو کردیم، این شرکتهای بزرگ هم شروع به جمع آوری اطلاعات در مورد ما کردند تا بتوانند محتواهای بهتری را در اختیار ما قرار دهند، تا در عوض ما هم بیشتر در وب سایتشان وقت بگذرانیم و در نتیجه پول بیشتری نسیبشان شود، ولی نهایتا متوجه شدند که میتوانند اطلاعاتی که از ما دارند را جمع کنند و به تبلیغ کنندهها بفروشند. وب 2 درواقع عصر تبلیغات هدفمند است و عدم وجود حریم خصوصی برای کاربران است.
علاوه بر این حتما به این موضوع دقت کرده اید که برای فعالیت در بیشتر سایتهای معمولی وب 2 احتیاج به ثبت نام و ورود به حساب کاربریتان دارید و حتما شما هم با صدها پسورد مختلف سر و کله زدید. البته چندسالی است که با ورود گوگل و فیسبوک، این امکان را دارید، که با استفاده از اکانتهایی که در این دو شرکت دارید به سایتهای متفاوتی متصل شوید. اما این به این معنی است که شما مدیریت تمام پسوردهایتان را به این شرکت ها میسپارید و این کار مزایا و معایب خودش را دارد.
از مزایایش این است که شما برای ورود به سایت های مختلف میتوانید این کار را سادهتر از همیشه انجام دهید. از معایبش هم این است که گوگل از همه چیز زندگی شما با خبر است و کل اطلاعاتتان دست آنها می افتد. اگر هک بشوند، تحریم شویم یا اصلا دیگه با شما حال نکنند کل زندگی شما میرود هوا. در ضمن این پلتفرمها به دلیل رصد کردن فعالیتهای ما اطلاعات زیادی از ما دارند و این اطلاعات را برای مقاصد مختلفی مثل بازاریابی و تبلیغ استفاده میکنند.
اگر بخواهیم منصفانه قضاوت کنیم ما به اختیار خودمان حریم خصوصیمان را در اختیار اپهایی مثل فیسبوک، توییتر و… گذاشتیم.
من و شما، هردو میتوانیم سایت فیسبوک را ببینیم و دو خبر متفاوت را مشاهده کنیم، چون محتوای آن صفحه وابسته به این است که چه کسی مشاهدهاش میکند، که نکتهی مهمی برای تفاوت وب 3 و وب 2 هستش.
محتواهایی که میبینید، دادههای طبقه بندی شدهای هستند که به اختیار خودتان به آن شرکت میدهید مثل لایک کردن پستی که خوشتان آمده یا مدت زمانی که یک ویدئو را تماشا کردهاید.
اگر به تبلیغاتی که این شرکتها به شما نشان میدهند توجه کنید متوجه میشوید که آنها بر اساس دادههایی هستند که خبر نداشتید که در اختیارشان قرار دادید.
دیروز کجا ساندویچ خوردید؟ این را میدانستند. کی بچهها را گذاشتید مدرسه؟ هر روز 8 صبح به جز جمعهها، این را هم میدانستند. حتی با استفاده از الگوهای یادگیری ماشینی، برای افراد، تبلیغات یادگیری فرزند داری نشان داده میشد، چون آن شرکتها زودتر از کاربران متوجه میشوند که قرار است بچه دار شوند. اگر این اطلاعات از طریق سیستم جمع آوری اطلاعات نبوده است، احتمالا علتش این میتوانسته باشد که فرد با IP عمومی، علائم بارداری را در گوگل سرچ کرده است و از طریق الگوها چنین چیزی را پیش بینی کردهاند.
برای درک بهتر مفهوم وب 2 تصویر زیر را مشاهده کنید.
وب3 (web3) چیست؟
وب 3 نسخهای از اینترنت غیر متمرکز است و مبتنی بر فناوریهایی مثل بلاکچین است، که این امکان را ایجاد میکند تا شکل جدیدی از امکاناتی را تجربه کنیم که تا به حال نداشتیم. اما جالبه بدانید که واژهی وب 3 را اولین بار
اقای دکتر گوین وود (Gavin Wood)، در سال 2014 استفاده کرد و به ارائهی توضیحاتی دربارهی آن پرداخت، و گفت: آیندهی اینترنت، وب 3 است. شبکهای که شما مالک محتوای خودتان هستید، اما ممکن است هویت شما ناشناس باشد.
اگر با ارزهای دیجیتال آشنا باشید، میدانید که آقای گوین وود، هم بنیان گذار اتریوم بود و هم خالق پولگادات و بدون شک یکی از باهوش ترین و تاثیرگذار ترین افراد در حوزهی ارزهای دیجیتال است.
بعضی وقتها با خودم فکر میکنم وقتی که گوین وود 8 سال پیش به تئوری وب 3 فکر میکرد و آن را بررسی میکرد، نهایت استفادهی من از اینترنت چی بود؟
اما از آنجایی که مفهوم وب 3 جدید و کمی پیچیده است، میشود گفت به تازگی در بین طرفداران ارزهای دیجیتال و شرکت های سرمایه گذاری حوزهی تکنولوژی شناخته میشود.
وب 3 تکامل بعدی اینترنت است که احتمالا از فناوری بلاکچین و ابزارهای تمرکز زدایی استفاده میکند.
در وب2 وقتی که توی شبکههای اجتماعی جستجو میکردید، حکم یک محصول را داشتنید، ولی بعضیها معتقدند در Web3 صاحب محتوایمان و چیزهایی که انتشار میدهیم هستیم. یک جورایی این حرف درست است، یعنی اگر بخواهید یک پست بماند، میماند و اگر بخواهید آن را حذف کنید میتوانید حذف کنید.
بنابر چیزی که میگویند، میتوانید در وب 3 آن را کنترل کنید چون همانطور که همهیما میدانیم، وقتی چیزی در اینترنت است برای همیشه همانجا میماند.
یک مثال میزنم که همین الان هم صدق میکند.
ODYSEE جایگزین بلاکچینی یوتیوب است، که میشود داخلش ویدئو منتشر کرد و سازندگان ویدئو میتوانند توکن کتابخانهی (LBRY) را دریافت کنند. توکنها پاداشی برای کاربران هستند تا نسبت به تماشای ویدئوهایشان انگیزه پیدا کنند.
اما مشکل ODYSEE این است که کاربران نمیتوانند جلوی انتشار ویدئوها را بگیرند. اگر یکی ویدئو را آپلود کند و یک نفر دیگر بخواهد آن را به اشتراک بذارد، در اصل خودش باید آن ویدئو را دانلود کند. در واقع به این ترتیب امکان دانلود و انتشار یک پست برای همهی افراد وجود دارد و به نوعی مثل یک شبکهی بزرگ تورنت است.
اگر بخواهم بیشتر توضیح دهم، باید بگویم در واقع امکان حذف پست وجود ندارد چون، پست شما فقط روی یکی از سرورهای فیسبوک نخواهد بود و قاعدتا پستتان روی هزاران کامپیوتر در کل جهان قرار میگیرد، که این اطمینان را میدهد که شبکه بلاکچینی که روی آن فعالیت دارید مورد حمله یا سانسور قرار نمیگیرد.
کارشناسان معتقدند در وب 3 اینترنت به سطحی میرسد که هر شرکت توسط یک گروه غیر متمرکز به اسم DAO (دائو)، اداره میشود که مخفف سازمان خودگردان غیر متمرکز (Decentralized Autonomous Organization) است. یعنی دیگر مدیرعامل یا رئیسی در کار نخواهد بود که بخواهید آن را تحت تاثیر قرار دهید.
کسانی که بیشترین توکن را دارند درمورد تغییرات شرکت رای میدهند و هیچ دولتی یا سنت خانوادگیای محدودشان نمیکند. در وب 3 خبری از سانسور شبکههای اجتماعی مثل فیسبوک و توییتر نیست. هیچ مرجع ناظری نمیتواند فعالیتشان را متوقف کند.
در آخر اینکه یکی از مزایای بزرگ وب3 این است که هویت دیجیتالتان 100 درصد با هویت واقعیتان متصل نیست. یعنی میتوانید صفحات مختلف را ببینید، هرچیزی را بخواهید بخرید و یا دانلود کنید و یا هر فعالیت مجازی دیگری را انجام دهید بدون اینکه هویت واقعیتان ردیابی شود.
وب 3 قرار است چه آینده ای را برای ما بسازد؟
خوب حالا این وب3 که گفتیم اینترنت غیر متمرکز است و فناوری بلاکچین در آن استفاده شده است کجاست؟ و بعد قرار است این وب3 چه کمبود و خلاء را برای ما پر کند؟
وب 3 با استفاده از بلاکچین دوتا ابزار به ما میدهد که در وب 2 نداشتیم و با استفاده از همین ابزار است که میشود هزاران برنامهی کابردی مختلف ساخت.
اولین ابزار هویت دیجیتال است و دومین ابزار غیر متمرکز بودن است.
یکی از معروف ترین کاربردهای این دو ابزار که با آن هم آشنایی دارید ارز دیجیتال است. ارز دیجیتال از این قابلیت هویت دیجیتال و غیر متمرکز بودن به خوبی استفاده کرده است. دو بال غیر متمرکز بودن و هویت دیجیتال، نه تنها در ارزهای دیجیتال بلکه در تمام دارایی های دیجیتال صدق میکند. برای همین است که بعد از ارزهای دیجیتال شاهد شکوفایی دیگر دارایی های دیجیتال مثل NFT ها هستیم.
از بحث هویت دیجیتال و کاربردهای آن نباید به سادگی گذشت. اگر از اپ های غیر متمرکز استفاده کرده باشید میدانید که شما میتوانید با استفاده از کیف پول متامسک یا کیف پول تراست به برنامههای غیر متمرکز متصل شوید. درواقع این برنامهها با استفاده از امضایی که با کیف پولتان انجام میدهید شما را میشناسند و میدانند که دارایی شما چقدر است یا مالک چه NFT هایی هستید.
باید بگویم ممکن است در دههی بعد، بتوانید با پرداخت اتریوم از طریق متامسک (Metamask)، از آمازون گیف کارد بخرید، یا بتوانید با یکی از کیف پولهای مخفی خود، به صورت ناشناس، یکی از پست های دوستتان را لایک کنید.
قرار نیست به یک باره کلی تغییر در سبک زندگیتان ایجاد شود. Web3 مجموعه ای از چند ایده خواهد بود که باهم رشد میکنند و هم زمان DAO های غیر متمرکز، جای شرکتهای متمرکز مثل گوگل و فیسبوک را میگیرند. با توجه به اینکه دنیا به سمت غیر متمرکز شدن حرکت میکند، طبیعی است که به یک اینترنت غیر متمرکز و غیرقابل سانسور و بدون دستکاری نیاز داشته باشیم.
با توجه به مسائلی که مطرح شد، سرمایه گذاری در پروژه هایی که در این حوزه فعالیت دارند میتواند سود آوری مناسبی برایتان به همراه داشته باشد.
ویژگی های وب 3
غیر متمرکز است
در وب 3 هیچ دولت، حکومت و مقامی قادر به کنترل اینترنت نیست. هیچ کس نمیتواند دسترسی شما را به اینترنت محدود کند. این شبکهی اینترنت بر پایهی بلاکچین اتریوم است که طوری طراحی شده است که غیر قابل نفوذ باشد.
تقریبا میتوانم بگویم که به ازای هر برنامهی متمرکزی که در وب 2 درحال حاضر استفاده میکنیم یک برنامهی غیر متمرکز در وب 3 هم میتوانیم داشته باشیم پروژههایی وجود دارند که از سالها پیش کارشان را شروع کردهاند و به نتایج جالبی هم رسیدند. به عنوان مثال اگر مرورگرهای مختلف وب 2 را دارید مثل کروم (Chrom) یا فایرفاکس، در وب 3 هم مرورگر بریو (Brave)، را داریم. یا اگر در فضای ابری آمازون را داریم، در وب 3 هم با غیر متمرکز شدن این فضا پروژهی فایل کوین را داریم. با این قابلیت دیگر نگرانی برای حذف شدن و سانسور شدن اطلاعات وجود ندارد.
این موضوع در مورد شبکههای اجتماعی متمرکز و غیر متمرکز، سرویس های مالی متمرکز و غیر متمرکز و هر مورد دیگری که فکرش را کنید صدق میکند.
مورد دیگری که خیلی مهم است و یکی از برگهای برندهی وب 3 هستش، پدید آمدن سازمانهای غیرمتمرکز خود مختار است که اصطلاحا به آن ها DAO میگویند. هدف این سازمان ها این است که دموکراسی را در بالاترین سطح خودش رعایت کنند. این افراد مختلف هستند که به نسبت سهمی که از این سازمانها دارند میتوانند نظر دهند که سمت و سوی سازمانشان چطور باشد.
در تصویر زیر شما را با چندتا از قویترین پروژه هایی که قصد دارند جایگزین پلتفرم های معتبری مثل گوگل، یوتیوب، فیسبوک و توییتر در وب 3 شوند اشاره آشنا میکنم.
حفظ مالکیت اطلاعات کاربران
وجه تمایز تمام این برنامه ها در وب 2 و وب 3، موضوع غیر متمرکز بودن، ضد سانسور بودن و مالکیت حقیقی اطلاعات است.
در وب 3 هیچ کدام از اتفاقات نقض حریم خصوصی نخواهد افتاد و به دلیل غیر متمرکز بودن و هویت دیجیتال شما میتوانید انتخاب کنید که دوست داید تبلیغات هدفمند ببینید یا خیر. یا آیا دوست دارید سرچ هایتان رصد شود یا کاملا ناشناس باقی بمانید.
احتما در آینده میتوانید همانطور که توانایی این را دارید با آدرس گوگل در وب سایتهای مختلف وارد شوید، بتوانید با استفاده از هویت دیجیتالتان این کار را انجام دهید. یعنی یک آپشن لاگین با وب 3 یا لاگین با اتریوم هم داشته باشید.
اما در مورد هویت دیجیتال در وب 3، دنیایی از شگفتی و پیشرفت وجود دارد. به عنوان مثال با توسعهی مفهوم Zero Knowledge Proofs یا اثبات با دانش صفر، درهای جدیدی برای ما باز میشوند که تا قبل از این اصلا وجود نداشتند.
اگر بخواهم برای شما مثال بزنم که درک بهتری داشته باشید، فرض کنید که یک سایت برای ارائهی خدمات بهتر باید مطمئن شود که شما اهل کشور گینهی بیسائو هستیدو علاوه بر آن حتما باید سنتان بالای 18 سال باشد.
اولین کاری که یک پلتفرم در وب 2 انجام میدهد این است که باید عکس گواهینامه، پاسپورت یا کارت ملی را بفرستید، و بعد از آن عکس را در دیتا بیس خودشان ذخیره میکنند. حالا شما باید نگران این باشید که یک وقت این پلتفرم هک نشود یا مورد سوءاستفاده قرار نگیرد.
اما با استفاده از مفهوم اثبات با دانش صفر شما میتوانید به این وب سایت بدون ارائهی مدرک اثبات کنید اهل کشور گینهی بیسائو هستید و سنتان هم بالای 18 سال است. تصدیق این موارد با بلاکچین انجام میشود و در نتیجه هر دو طرف راضی می شوند. این فقط یک مثال از بی نهایت کاربردی بود که با استفاده از هویت دیجیتال در وب 3 قابل انجام است.
درک دادهها
در این ویژگی، وب قادر به درک نمادها، کمات کلیدی، متنها و معنای آنها است.
به طور مثال وب 3 میتواند شکل خندان قدیمی که با دو نقطه و یک پرانتز بود را علامتی برای خوشحالی بداند. مثالهای فراوان اینچنینی زیاد است. اگر مثال مشابهای دارید با ما به اشتراک بذارید.
قابلیت استفاده از اپ اینترنت نسل 3 بر روی تمام سیستم عاملها
درحال حاضر میدانیم که بسیاری از برنامهها قابلیت اجرا روی تمام سیستم عاملها را ندارند. اما با گسترش اینترنت نسل سوم یا وب 3 این قابلیت وجود خواهد داشت که برنامههای این شبکه بدون توجه به سیستم عامل موجود بر روی سخت افزار قابل اجرا باشد.
ایمنی بسیار بالا
تمام دیتاها در وب 3 غیر متمرکز هستند. دادههای کاربران رمزنگاری شده است و با پروتکل هایی بسیار ایمن محافظت میشوند.
محدودیتهای Web3
مقیاس پذیری:
تراکنشها در وب3 کندتر هستند زیرا به دلیل غیر متمرکز بودن فعالیتهایی مانند پرداخت، باید توسط ماینر پردازش شود و در سراسر شبکه منتشر شود.
UX:
تعامل با برنامههای وب 3 میتواند به آموزش اضافی نیاز داشته باشد.
قابلیت دسترسی:
عدم یکپارچگی در مرورگرهای وب باعث میشود که وب 3 برای اکثر کاربران کمتر در دسترس باشد
هزینه:
اکثر Dapp های موفق، بخشهای بسیار کوچکی از کد خود را روی بلاکچین قرار میدهند و کل بخشها را بر روی بلاکچین قرار نمیدهند زیرا گران است.
پیشنهاد می کنم مقاله بهترین صرافی های ارز دیجیتال ایرانی را حتما بخوانید.
معرفی پروژه های فعال وب 3:
در تصویر زیر لیستی از تمام اپ هایی است که در وب 2 قرار دارند و جایگزین آن ها هم در وب 3 نشان داده شده است.
میتوانید در هر کدام از پروژه هایی که به آن ها علاقه دارید وفکر میکنید در آینده به آن ها نیاز است، سرمایه گذاری کنید.
در ادامه چند پروژه ی فعال در این حوزه را به شما معرفی میکنم که میتوانید آن ها را در واچ لیست خود قرار دهید و در موقعیت های مناسب و تخفیف های بازار در آن ها سرمایه گذاری کنید.
اولین پروژه ای که میخواهم به شما معرفی کنم بیت تورنت، با نماد BTT و رنک 57 است.
ارز وب3، Rander Token دومین پروژه است با نماد RNDR که رنک آن 98 است.
پروژهی سوم چین لینک است که رتبهی 22 را دارد و نماد آن Link است.
این پروژه یکی دیگر از توکن های وب 3 است که نمادش OCEAN است و رتبهی 152 را دارد.
فایل کوین با نماد FIL و رنک 40 پروژه دیگری برای وب3 است.
پولکادات با نماد DOT را دارد و رنک آن 10 است.
آقای گوین وود، به پروژه ی پولکادات لقب اینترنت بلاکچین ها را میدهد و طبیعتا پروژه هایی که در این بستر قرار دارند و در رقابت با سایر پروژه ها موفق به کسب پاراچین هم شوند، میتوانند گزینه ی مناسبی برای سرمایه گذاری در وب 3 باشند.
در تصویر زیر تعدادی از قویترین پروژههای وب 3 را مشاهده میکنید که آمدند تا با بزرگترین پروژه های وب 2 رقابت کنند.
به احتمال خیلی زیادی میتوانند در آینده به پروژه های چند میلیارد دلاری تبدیل شوند.
این پروژه نمادش BAT است و رنک آن در حال حاضر 72 است.
این پروژه نمادش ANKR است و رنکش 10 است.
و در نهایت Audius که نماد آن AUDIO است و رنک آن 107 است.
سخن آخر
در این مقاله سعی کردم به سادهترین شکل ممکن شما را با اینترنت نسل سوم آشنا کنم. همانطور که وب 2 خیلی سریع جای وب 1 را گرفت، وب 3 هم با گشترش فناوریهای روز دنیا به سرعت جایگزین وب 2 خواهد شد. به هر حال وب 3 موضوع جدیدی است و میتواند برای سرمایه گذاری یکی از بهترین انتخابها برای شما باشد. پس بهتر است همهی ما سریعتر از تکنولوژی حرکت کنیم تا بتوانیم بهترین استفاده را از آن ببریم.