همیار وب آموزش های ویژه درباره بازاریابی اینترنتی و کسب و کار اینترنتی و راه اندازی کسب و کارهای اینترنتی در وب سایت همیار وب 
پلیس فتا نام اختصاری پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات فراجا است. در واقع پلیس فتا، یک واحد تخصصی است که ذیل تخصصی فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران تشکیل شده است و وظایف اختصاصی در زمینه جرایم اینترنتی به عهده دارد.
قابل توجه آن که پلیس فتا با توجه به اختیارات، حقوق و وظایفی که بر عهده دارد، به عنوان یک نهاد امنیتی خرد محسوب می‌گردد و در ادامه سازمان‌های امنیتی اصلی همچون سازمان اطلاعات سپاه شمرده می‌شود.
وظایف پلیس فتا در فضای مجازی و شامل جلوگیری و مبارزه با ایجاد فیشینگ (کلاهبرداری اینترنتی) و جعل، سرقت اینترنتی، هک، نفوذ و جرائم سازمان یافته رایانه‌ای اعلام شده است.
سازمان یاد شده، جهت انجام وظایف خود همچون هر ارگان دیگری باید گزارشی دریافت کرده و یا به نحوی از وقوع جرم اطلاع یابد، به همین سبب حالت‌های مختلفی برای اعلام شکایت به واحد مربوطه پیش‌بینی شده است.
برای مثال می‌توان به مراجعه حضوری به دفاتر پلیس یاد شده و یا ثبت آنلاین شکایت اشاره نمود که در این نوشته قصد داریم به بررسی موضوع شکایت آنلاین به پلیس فتا بپردازیم.
معرفی پلیس فتا و حدود وظایف آن
همانطور که اشاره کردیم پلیس فتا به عنوان یک زیر مجموعه تخصصی از فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، وظیفه مقابله با انواع جرایم مربوط به فضای مجازی را بر عهده دارد. این واحد که در گذشته تحت عنوان اداره مبارزه با جرایم خاص و رایانه‌ای پلیس آگاهی فراجا فعالیت می‌کرد، در حوزه‌های ذیل انجام وظیفه می‌نماید.
دسترسی غیرمجاز به سامانه‌های شخصی، برداشت غیرمجاز از حساب‌های بانکی و دیگر حساب‌های کاربری، شنود غیرمجاز در فضای مجازی، اختلال در سامانه‌های رایانه‌ای و یا داده‌های مستقر در آن‌ها، جعل و کلاهبرداری رایانه‌ای، تولید و پخش بدافزار و نیز نر‌م‌افزارهای غیرمجاز و دیگر مصادیق از جرایم رایانه‌ای که در قانون جرایم رایانه‌ای شرح آن رفته و نیز در قانون آیین دادرسی جرایم رایانه‌ای، تشریفات رسیدگی به آن‌ها مقرر شده است.
به صورت مختصر آن که پلیس فتا به عنوان تنها نهادی که از حقوق شهروندان در فضای مجازی حمایت می‌نماید معرفی شده و وظیفه حفظ امنیت و تمامیت اموال و دارایی‌های موجود در فضای مجازی را در اختیار دارد.
به همین سبب هرگونه اقدام مخاطره آمیز که به حذف، اختلال، خروج، پخش یا دیگر موارد نسبت به هر یک از اموال، دارایی و حقوق آنلاین اشخاص، اعم از حقیقی یا حقوقی در فضای مجازی بیانجامد، زیرمجموعه وظایف پلیس فتا قرار می‌گیرد.
در نتیجه اقدامات این نهاد هر دو بعد پیشگیری از جرم و تعقیب جرم و مجازات مرتکب را در‌بر‌می‌گیرد. و شمول جرایم تحت نظارت این سازمان می‌تواند در تمامی عرصه‌های سیاسی، امنیتی، اجتماعی، اقتصادی و اجتماعی گسترش داشته باشد.
در نتیجه و در مقام جمع‌بندی، اگر بخواهیم جرایم تحت صلاحیت پلیس فتا را به صورت خلاصه و لیست‌وار معرفی نماییم، باید به موارد ذیل اشاره شود:
- دسترسی غیرقانونی به داده یا سامانه میزبان داده.
- برداشت غیرمجاز از حساب‌های کاربری افراد شامل حساب‌های بانکی که به صورت آنلاین صورت پذیرفته باشد.
- شنود غیرمجاز، جعل‌های رایانه‌ای، تخریب و اختلال در اطلاعات و سیستم‌های رایانه‌ای و ارتباطی.
- دزدی و کلاهبرداری، جرایم منافی عفت و اخلاق عمومی که در فضای مجازی جریان داشته باشد.
- خسارات و نشر اکاذیب در فضای مجازی اعم از شبکه‌های اجتماعی و یا سامانه‌های دارای دامنه ثبت شده
- استفاده غیرمجاز از پهنای باند بین‌المللی با هر قصد و نتیجه‌ای.
- جرایم سایبری، ساخت و آموزش بدافزارها و نرم افزارهای رمز عبور و اطلاعات کاربران.
نحوه شکایت به پلیس فتا
در بندهای پیشین با ارگانی به نام پلیس فتا آشنا شدیم و دانستیم که این نهاد، به عنوان یک نهاد نظارتی برای دولت و یک نهاد حمایتی برای شهروندان، در فضای مجازی حضور داشته و از حقوق و منافع شهروندان که در فضای مجازی جریان دارد، از طریق پیشگیرانه و نیز تعقیب مرتکب حمایت می‌کند. همزمان وظیفه نظارت بر فعالیت‌های فضای مجازی را به عنوان یک نهاد نظارتی برای دولت به عهده دارد.
حال در این بند قصد داریم به نحوه ثبت شکایت برای پلیس فتا بپردازیم. توضیح آن که، مطابق با مواد آمره آیین دادرسی کیفری، که شامل جرایم سایبری نیز می‌شود، شروع رسیدگی به جرم و تعقیب متهم توسط نهادهای صالح، تنها با یکی از طرق مقرر قانونی انجام خواهد شد.
در نتیجه مرجع رسیدگی‌کننده و تعقیب متهم، که در اینجا پلیس فتا مدنظر ما قرار دارد، باید به یکی از طرق قانونی از وقوع جرم مطلع شده باشد. حال باید اشاره کنیم که طرق قانونی برای ارگان‌های مختلف با تفاوت‌هایی همراه است.
برای مثال درباره نحوه شکایت به پلیس فتا چند گزینه در پیش روی شهروندان قرار دارد که به شرح ذیل است:
- ثبت شکایت از طریق تماس تلفنی: در این روش شهروندان می‌توانند با تماس با شماره ۰۹۶۳۸۰ نسبت به اعلام جرم اقدام نمایند. طبیعتا پیگیری اقدامات به طریق تلفنی انجام نخواهد شد لیکن اعلام گزارش به طریق یاد شده، برای شروع به رسیدگی مرجع مذکور کفایت می‌نماید.
- مراجعه حضوری به دفتر دادستانی عمومی: دفاتر دادستانی، شعبات اختصاصی برای جرایم رایانه‌ای دارند. چنانچه شخصی قربانی یکی از جرایم رایانه‌ای واقع شود، می‌تواند با مراجعه به یکی از شعبات مذکور که نزدیک محل اقامت نامبرده قرار دارد، نسبت به اعلام جرم و ثبت شکایت اقدام نماید.
- گزارش‌دهی آنلاین به پلیس فتا: دیگر روشی که برای ارتباط گرفتن با پلیس فتا در نظر گرفته شده است، شامل ثبت آنلاین شکایت است. در این حالت باید 3 روش مختلف ارتباط آنلاین را توضیح دهیم که در بند بعدی به تفصیل بیان خواهد شد.
شکایت آنلاین به پلیس فتا
همانطور که پیش از این اشاره کردیم، برای ثبت آنلاین شکایات مربوط به پلیس فتا 3 گزینه مختلف برای شهروندان پیش‌بینی شده است. در واقع از آنجا که این نهاد به صورت تخصصی وظیفه رسیدگی و بررسی شکایات مربوط به فضای مجازی را بر عهده دارد، طبیعی است که سامانه‌های زیرمجموعه‌ای با حدود وظایف و اختیارات مشخص برای آن تعبیه شده باشد.
در ادامه سه سامانه در این خصوص معرفی می‌کنیم.
سامانه ثبت شکایت از فروشنده‌های اینترنتی
اولین سامانه که در آدرس enamad.ir قابل دسترسی است، مربوط به ثبت شکایات از خریدهای اینترنتی است. توضیح آن که در خریدهای اینترنتی، همواره این نگرانی برای خریداران وجود دارد که فروشنده از انجام تعهدات خود سرباز زند و یا آن که پاسخگوی ارتباطات خریداران نباشد.
برای این موارد، خوشبختانه سامانه‌ای اختصاصی تعبیه شده است. در واقع می‌تواند با مراجعه با سامانه یاد شده، نسبت به هرگونه نقض تعهداتی که فروشنده‌های آنلاین انجام داده باشند ثبت شکایت نمود. استفاده از خدمات سامانه طبیعتا نیازمند ثبت نام در آن است.
در اینجا باید اشاره کنیم که در حال حاضر، ثبت نام و استفاده از خدمات کلیه سامانه‌های مربوط به دولت هوشمند، مشروط است بر آن که کاربر در سامانه ثنا تایید هویت شده باشد و نیز شماره تلفن همراه به نام خود داشته باشد. با در اختیار داشتن دو پیش‌نیاز یاد شده، می‌توان به دیگر سامانه‌های دولت هوشمند، از جمله سامانه ثبت شکایت از فروشندگان اینترنتی مراجعه و نسبت به ثبت نام اقدام نمود.
نکته دیگری که باید اشاره کنیم، عبارت است از اینکه پیگیری شکایات در فضای آنلاین انجام نخواهد شد و چنانچه شکایت به رسیدگی قضایی ختم گردد، شاکی ناگزیر است ارتباط خود را با مرجع رسیدگی‌کننده به صورت حضوری ادامه داده و در صورت نیاز نسبت به ارائه مدارک تکمیلی و دفاع از شکایت خود اقدام نماید.
نکته دیگر آن که حداقلی از مدارک باید در سامانه یاد شده اعلام گردد، این مدارک شامل شماره پیگیری و یا تصویر پرداخت هزینه از سامانه مورد شکایت، اطلاعات سامانه مورد شکایت، دلیل شکایت و نحوه نقض تعهدات فروشنده است.
همچنین اشاره کنیم که سامانه‌های اینترنتی، چنانچه مراحل لازم جهت دریافت نماد اعتماد یا همان ای-نماد را دریافت کرده باشند، از حداقل نظارت‌هایی برخوردار هستند که به آن‌ها اجازه می‌دهد درگاه خرید اینترنتی را به سامانه خود متصل نماید. در نتیجه خرید از این سامانه‌ها با اطمینان خاطر بیشتری برای خریدار همراه است.
سامانه ثبت شکایت از تخلفات شبکه‌های اجتماعی
گروه دیگری از فضای مجازی که بیشترین تکرار و تراکم را برای ثبت شکایات دارند، شبکه‌های اجتماعی هستند. جرایم و تخلفات این شبکه‌ها می‌تواند شامل انواع مواردی باشد که نوعا در سامانه‌ها یا شبکه‌های اجتماعی در جریان است.
برای مثال چنانچه محتوای یک سامانه اینترنی و یا شبکه‌ای اجتماعی، برخلاف واقع باشد و نسبتی خلاف واقع به شخص یا اشخاص خاص داده شده باشد نامبردگان می‌توانند به ثبت شکایت اقدام کنند. همچنین چنانچه محتوای این شبکه‌ها، نه یک یا چند شخص خاص، بلکه گروه یا نهاد مشخصی را هدف قرار داده باشد، امکان ثبت شکایت از آن وجود دارد.
طبیعتا ذی‌نفعان شکایت از تخلفات شبکه‌های اجتماعی، اشخاصی هستند که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم از محتوا یا اقدامات آن‌ها متضرر شده باشند. در نتیجه نمایندگان یک ارگان اجتماعی می‌توانند از محتوای خلاف واقع آن شکایت کنند همانطور که یک شخص خاص می‌تواند این اقدام را صورت دهد.
نکته دیگر آن که شکایت از اقدامات و تخلفات شبکه‌های اجتماعی از آن سبب پیش‌بینی شده است که اصولا امکان نظارت بر فعالیت کلیه شبکه‌های مجازی وجود ندارد و به همین سبب به شهروندان اجازه داده شده است تا در مقام حمایت از حقوق خود به وظیفه نظارتی پلیس فتا کمک نمایند.
در نهایت آن که ثبت شکایت از تخلفات سامانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی از طریق ثبت آنلاین شکایت در سامانه فوریت‌های سایبری پلیس فتا به آدرس cyberpolice.gov.ir انجام می‌گیرد.
ثبت شکایت از طریق دفاتر خدمات قضایی
در حالتی که دو سامانه پیشین به عنوان سامانه‌های اختصاصی و برای رسیدگی به انواع خاصی از تخلفات و جرایم معرفی شده و در اختیار و رسیدگی پلیس فتا قرار دارند، حالت آخر به انواع ثبت شکایات و دعاوی به صورت آنلاین باز می‌گیرد.
توضیح آن که در حال حاضر ثبت دعاوی و شکایات و نیز پیگیری شکایات، ثبت اسناد و مدارک، ثبت لوایح و دفاعیه، اطلاع از تشکیل جلسات، اطلاع از نتیجه رسیدگی و آرای قضایی، تماما از طریق سامانه‌های قضایی در حال انجام است.
مرحله ثبت شکایات و ثبت اسناد و مدارک به صورت آنلاین، برای شهروندان عادی از طریق مراجعه به دفاتر خدمات قضایی صورت می‌پذیرد وابلاغات از طریق سامانه ابلاغات قضایی به ایشان اعلام می‌گردد.
در نتیجه چنانچه شکایتی مربوط به فضای مجازی داشتید اما در حالت‌های پیشین نمی‌گنجید، این امکان برای شما فراهم است که با مراجعه به دفاتر خدمات قضایی، نسبت به ثبت شکایت پلیس فتا آنلاین اقدام نمایید. طبیعتا در این حالت باید هزینه انجام خدمات مطابق با تعرفه‌های قانونی انجام گیرد.
