بیتکوین از یک دارایی سفتهبازانه و پرحاشیه به ابزاری پیچیده تبدیل شده که واکنشهای متفاوتی در برابر بحرانهای جهانی از خود نشان میدهد. با افزایش تنشهای ژئوپلیتیکی، فشارهای تورمی و فضای مبهم قانونگذاری، این سؤال مطرح میشود که: آیا بیتکوین میتواند در دل بحرانها پایدار بماند یا حتی رشد کند؟
بیت کوین در برابر پناهگاههای امن سنتی؛ واقعیت یا افسانه؟
مقایسه رایج میان طلا و بیتکوین همچنان در صدر بحثهاست. طلا قرنهاست بهعنوان دارایی امن شناخته میشود، در حالی که بیتکوین لقب «طلای دیجیتال» را یدک میکشد. اما دادهها چیز دیگری میگویند:
در سال ۲۰۲۵، طلا در مواجهه با بیثباتیهای ژئوپلیتیکی بیش از ۱۵ درصد رشد کرد، در حالی که بیتکوین در همان دوره نزدیک به ۹ درصد کاهش یافت. این موضوع نشان میدهد طلا همچنان دارایی امنتری محسوب میشود.
بر اساس پژوهشهای دانشگاهی، بیتکوین در بحرانهای بازار سهام کشورهای G7 عملکرد محافظتی ضعیفی داشته، ولی در برخی بازارهای نوظهور مانند برزیل، روسیه یا کشورهای حوزه خلیج فارس تابآوری بیشتری نشان داده است. همین موضوع توانست بر قیمت بیت کوین تاثیر بگذارد.
واکنش بازار بیت کوین در بحرانها
الف) بحرانهای ژئوپلیتیکی
در بحبوحه تنشهای ایران و آمریکا در ژوئن ۲۰۲۵، بیتکوین حدود ۵٪ افت کرد و به زیر ۹۹ هزار دلار رسید، که نشان میدهد سرمایهگذاران در زمان بحران بیشتر به سمت داراییهای سنتی میروند.
پس از اعلام آتشبس، بیتکوین با ۳.۹ درصد رشد به حدود ۱۰۵ هزار دلار بازگشت. این جهش، بیشتر بازتابی از امیدواری عمومی بود تا واکنشی پناهگاهگونه.
ب) فشارهای تورمی و دادههای کلان
گزارش نرخ تورم آمریکا (۴.۲٪ واقعی در برابر ۳.۸٪ پیشبینیشده) باعث افت ۵٪ قیمت بیتکوین شد، ولی بهسرعت بازیابی کرد. همبستگی آن با شاخص S&P500 به ۰.۴۵ کاهش یافت (پیشتر ۰.۵۵ بود)، که نشانهای از استقلال تدریجی بیتکوین است.
با روی کار آمدن دولت ترامپ و احتمال افزایش تعرفهها، نگرانیها درباره افزایش نرخ بهره و فشار تورمی بالا گرفته؛ در چنین شرایطی عملکرد بیتکوین متغیر و وابسته به سیاستهای پولی است.
عوامل نهادی؛ ETFها، دولتها و بازیگران بزرگ
الف) انقلاب ETF
راهاندازی ETFهای بیتکوین توسط بلکراک، فیدلیتی و گریاسکیل در سال ۲۰۲۴ جرقهای برای رشد چشمگیر قیمت بود و بیتکوین را به بالای ۱۰۰ هزار دلار رساند.
تا اوایل ۲۰۲۵، ETFها حدود ۶.۷ درصد از کل بیتکوین در گردش را در اختیار دارند ( تقریبا ۱.۳ میلیون بیتکوین). همراه با دارایی شرکتها، نهادهای مالی بیش از ۱۱٪ عرضه را کنترل میکنند.
ب) ذخایر بیتکوین دولتها
در مارس ۲۰۲۵، دولت آمریکا اولین ذخیره استراتژیک بیتکوین را بهطور رسمی تصویب کرد؛ بیتکوینهای مصادرهشده بهعنوان دارایی ملی ذخیره شدند (تقریبا ۲۰۰ هزار بیتکوین).
کشورهایی مانند آرژانتین، روسیه، ژاپن، بوتان و السالوادور نیز بهصورت مستقیم یا غیرمستقیم به سمت ذخیره بیتکوین رفتهاند.
زیرساخت، فناوری و پایداری انرژی
ویژگیهای ساختاری بیتکوین در برابر بحرانها اهمیت دارند:
- غیرمتمرکز بودن شبکه موجب میشود که حتی با فشارهای دولتی نیز این سیستم از کار نیفتد.
- ترکیب عرضه محدود (۲۱ میلیون واحد) و الگوریتم اجماع مبتنی بر اثبات کار، به اعتبار و مقاومت ذاتی آن کمک میکند.
- فناوریهای مکمل مانند شبکه لایتنینگ (Lightning) و کیف پولهای نهادی باعث افزایش مقیاسپذیری و امنیت شدهاند.
همبستگی با بازارهای سنتی و تلاش برای استقلال
پس از رویدادهای ژوئن ۲۰۲۵، افزایش چشمگیر تعداد کیف پولهای دارای یک بیتکوین نشانهای از ورود سرمایهگذاران بزرگ به بازار بود.
همبستگی بیتکوین با بازار سهام در دورههایی افزایش یافته، ولی بهتدریج کاهش مییابد؛ دادهها نشان میدهد بیتکوین در مسیر تبدیلشدن به یک دارایی مستقل در حال حرکت است.
ریسکهایی که نباید نادیده گرفت
با وجود پیشرفت در آمریکا و اروپا، کشورهای در حال توسعه هنوز سیاست شفافی ندارند.
فشارهای پولی
افزایش نرخ بهره از سوی فدرال رزرو میتواند جذابیت بیتکوین را برای مؤسسات کاهش دهد.
تهدیدهای فناورانه
ظهور رایانههای کوانتومی میتواند امنیت رمزنگاری بیتکوین را تهدید کند، اما توسعه الگوریتمهای مقاوم در حال انجام است.
فشارهای زیستمحیطی و ESG
انتقادها به مصرف بالای انرژی همچنان ادامه دارد، هرچند با حرکت بهسوی استخراج سبز، این موضوع تا حدی تعدیل شده است.
نتیجهگیری
بیتکوین در مسیر تبدیل شدن به یک دارایی تابآور در برابر بحرانهای جهانی قرار گرفته است، اما هنوز چالشهایی جدی در برابر آن وجود دارد. حضور نهادیها، شفافیت قانونی، توسعه فناوری و رویکرد سبز میتوانند مسیر پیشرفت آن را هموار کنند.
برای سرمایهگذاران حرفهای و مدیران ریسک، بیتکوین دیگر تنها یک ابزار سفتهبازی نیست، بلکه یک مکمل نوظهور برای سبد دارایی در عصر بحرانهای مالی است. با این حال، بررسی مداوم ریسکها و رفتار بازار، همچنان شرط عقل است.