امروزه هوش مصنوعی (Artificial Intelligence) در تمامی لایههای زندگی روزمره ما حضور دارد. در واقع این فناوری هوش مصنوعی (ai) است که به شما در چک کردن ایمیل، استفاده از مسیریاب در حین رانندگی و پیدا کردن موزیک یا فیلم مورد علاقه شما کمک میکند. در فضای مجازی و برای راحتی در ارتباط با دوستان و بهبود کسب و کار نیز از تکنولوژی هوش مصنوعی AI استفاده شده است. دستیاران دیجیتالی مثل Siri و Cortana، ماشینهای خودران، ارتباطات الکترونیکی، موتورهای جستجو و فروشگاههای الکترونیکی و خدماتی نیز مثالهای دیگری از این فناوری مدرن و حیاتی است. برای آشنایی با آموزش هوش مصنوعی به زبان ساده با ما همراه باشید.
هوش مصنوعی چیست؟
دانشی که تلاش میکند هوش انسانی را در ماشینها شبیهسازی و جایگذاری کند، سادهترین جواب برای پرسش «AI چیست؟ »، است. یکی از بزنگاههای این تفکر بعد از گذشت یک دهه از رمزگشایی انیگما (ماشین کدگزاری شده نازیها) و پیروزی در جنگ جهانی دوم، رخ داد. آلن تورینگ با سؤال ساده «آیا ماشینها میتوانند فکر کنند؟ » برگی جدید را در تاریخ ورق زد. هوش مصنوعی AI به روش یادگیری عمیق (Deep Learning) که زیر مجموعه یادگیری ماشین (Machine Learning) است، عمل میکند. در یادگیری عمیق، شبکههای عصبی مغز انسان شبیهسازی شده و سیستم هوش مصنوعی با دریافت انبوهی از دادهها عملکردی شبیه به مغز انسان را ارائه میدهد.
برای مثال، زمانی که شما کلمه یا عبارتی را در موتور جستجوی گوگل وارد میکنید، این هوش مصنوعی است که طبق الگوریتمی خاص بهترین نتایج را مطابق با نیاز شما در اختیارتان قرار میدهد. یا نمونهی سادهتر، زمانی که شما قادر به پاسخگویی تماسها نیستید فقط با لمس عبارت «من در جلسه هستم» تکنولوژی AI از طرف شما به تماسگیرنده اطلاع میدهد که فعلاً نمیتوانید با او صحبت کنید. این دو مورد دانهای شن از ساحل گستردهی این فناوری مدرن و پرکاربرد در زندگی روزمره انسانها است.
انواع AI چیست؟
آرند هینتز (Arend Hintze)، استادیار زیست شناسی یکپارچه و علوم کامپیوتری دانشگاه میشیگان، در مقالهای در سال 2016 هوش مصنوعی را به چهار مدل تقسیمبندی کرد:
- ماشینهای واکنشپذیر (Reactive Machines): این سیستم هوش مصنوعی دارای حافظه نیست و بر اساس یک الگوی مشخص عمل میکند. ابر رایانه شطرنج باز Deep Blue که در سال 1990 گری کاسپاروف را شکست داد، مثال جالب و معروف این مدل است. این نوع از هوش مصنوعی نمیتواند از تجربیات گذشته برای پیشبینی و تصمیمگیری در آینده استفاده کند.
- حافظه محدود (Limited Memory): این سیستمهای هوش مصنوعی AI دارای حافظه هستند و میتوانند از تجربیات گذشته برای تصمیمها و واکنشها در آینده استفاده کنند. بسیاری از کارکردهای تصمیمسازی در ماشینهای خودران بر اساس این مدل طراحی شدهاند.
- تئوری ذهن (Theory of mind): تئوری ذهن یک اصطلاح روانشناسی است. در این مدل از هوش مصنوعی، سیستم دارای توانایی شناخت تفکر، احساسات و اهداف انسانی است. بنابراین این ماشین یا سیستم هوشمند به واسطهی شناخت عمیق، خود را تبدیل به عضوی جداییناپذیر از یک تیم انسانی خواهد کرد.
- خودآگاه (Self-awareness): این تکنولوژی مربوط به آینده است و هنوز وجود خارجی ندارد. در این دستهبندی سیستم هوشمند وجود خود را حس میکند و به همین واسطه دارای آگاهی است. ماشینهای خودآگاه بر وضعیت فعلی خود آگاهی دارند و واکنش نشان میدهند. این مدل همان نسخهی ترسناک هوش مصنوعی است که نمونهاش را در فیلمهای آخرالزمانی همچون ترمیناتور تماشا کردیم.
نمونهها و کاربرد تکنولوژی AI چیست؟
در این قسمت و برای فهم بیشتر هوش مصنوعی به شش نمونه از انواع مختلف این تکنولوژی و کارایی آنها اشاره میکنیم:
- اتوماسیون (Automation)
با همراهی ابزارهای اتوماسیون و فناوری هوش مصنوعی کارها در حجم و تنوع بیشتری انجام میگیرد. برای مثال، اتوماسیون فرآیند روباتیک (RPA) نرمافزاری است که وظیفه دارد پردازش دادهها را از حالت سنتی و انسانی به حالت خودکار تبدیل کند.
- یادگیری ماشینی (Machine learning)
این تکنولوژی بدون نیاز به برنامهنویسی، فرآیند تجزیه و تحلیل و پیشبینی را بهصورت اتوماتیک انجام میدهد.
- دید ماشینی (Machine vision)
این فناوری به ماشینها قابلیت دیدن را میدهد. دید ماشینی با استفاده از دوربین اطلاعات بصری را دریافت و آنالیز کرده و سیگنالهای آنالوگ را به دیجیتال تبدیل و پردازش میکند. نکته جالب تکنولوژی دید ماشینی این است که محدودیت بیولوژیکی چشم انسان را ندارد و برای مثال، میتواند طرف دیگر دیوار را هم ببیند! این فناوری در دنیای پزشکی کاربرد فراوانی دارد.
- پردازش زبان طبیعی (NLP)
درک و تفسیر زبان انسانی توسط برنامههای کامپیوتری یکیدیگر از نمونههای هوش مصنوعی است. بهترین مثال برای تفسیر این فناوری، شناسایی هرزنامه (spam) است. ترجمه، آنالیز حسی و تشخیص گفتار از وظایف تکنولوژی NLP محسوب میشوند.
- رباتیک (Robotic)
رباتیک، اصطلاحی است که در زمینه طراحی و ساخت رباتها مطرح میشود. این تکنولوژی در کارهایی که برای انسان دشوار و مداوم است، کاربرد دارد. از بهترین نمونههای استفاده از تکنولوژی روباتیک، میتوان خط تولید خودرو و حرکت دادن اجسام در فضا توسط ناسا را بیان کرد.
- اتومبیلهای خودران (Self-driving cars)
وسایل نقلیه خودران با ترکیب کردن دید کامپیوتری، تشخیص تصویر و یادگیری عمیق مهارتهایی را کسب میکنند تا عملکرد مناسبی را در مواجهه با موانع غیر منتظره مثل عابرین پیاده و غیره داشته باشند.
جمعبندی و یک پیشنهاد
در این مطلب سعی شد تا حد امکان آموزش هوش مصنوعی به زبان ساده را در اختیار شما قرار داده و به سؤال «هوش مصنوعی چیست؟» پاسخی ساده و روان را ارائه دهیم. با توجه به مطالب گفته شده ماشینهای هوشمند با بهرهگیری از هوش مصنوعی کارها را سریعتر و با خطای کمتری نسبت به انسانها انجام میدهند. چه بخواهیم و چه نخواهیم امروزه ما محکوم به استفاده از این فناوری هستیم. در آینده نیز حتی با وجود تئوری سلطه هوش مصنوعی بر انسانها، این فناوری با تنوع و گستردگی بیشتری در خدمت بشر خواهد بود.
ما برای آشنایی بیشتر با فناوری هوش مصنوعی و استفاده از دیگر مقالات آموزشی-تخصصی در زمینهی تکنولوژی و IT، همیار آیتی را پیشنهاد میکنیم. همیار آیتی با بهرهگیری از متخصصین آموزش تکنولوژی در تلاش است قدمی مؤثر در راه بهبود و پیشرفت مقوله آموزش کشور بردارد، آدرس وبسایت همیار آیتی https://www.hamyarit.com است.
عالی بود. ممنون از جاوید گرشاسبی عزیز برای این مقاله با کیفیتی که نوشتند.